به گزارش کردپرس، اگرچه تلاش‌های پیشین برای رسیدن به صلح میان ترکیه و پ.ک.ک، به دلیل موانع دیپلماتیک و مخالفت‌های کردها شکست خورده است اما وضعیت در عراق، سوریه و ترکیه به حدی تغییر کرده که می تواند نسبت به موفقیت مذاکرات کنونی امید ایجاد کند.
گفته می‌شود ترکیه در آستانه انتشار اعلامیه تاریخی از سوی عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک قرار دارد. منابعی خبر داده‌اند که ممکن است او به زودی از اعضای این جنبش بخواهد خود را منحل کرده و به مبارزه طولانی‌مدت نظامی خود علیه دولت ترکیه پایان دهند. پایان دادن به درگیری پنجاه‌ساله دولت با این گروه، که به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، پیامدهای گسترده‌ای خواهد داشت؛ از سیاست داخلی ترکیه گرفته تا روابط دوجانبه این کشور با دیگر دولت‌ها. از جمله، این تحول می‌تواند یکی از موانع اصلی در روابط ترکیه و آمریکا را برطرف کرده و مسیر را برای بهبود مناسبات در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ هموار کند. همچنین، این تغییر بر تحولات سوریه- که آمریکا از سال ۲۰۱۴ با شاخه سوری پ.ک.ک، یعنی یگان‌های مدافع خلق یا (ی‌پ‌گ)، در مبارزه با داعش همکاری کرده و این اقدام خشم ترکیه را برانگیخته است- تأثیر خواهد گذاشت.
اما این توافق تا چه اندازه ممکن است به موفقیت برسد و پیامدهای آن برای بازیگران مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی چیست؟ در بخش اول این تحلیل، به جنبه های مختلف این مسئله از جایگاه کردهای ترکیه، سوریه و عراق پرداخته می‌شود و در بخش دوم، سیاست‌های کلان ترکیه و آمریکا در این راستا مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
عناصر کلیدی و بازیگران اصلی درگیر در روند صلح
جزئیات مربوط به اعلامیه احتمالی اوجالان به‌طور عمدی در هاله‌ای از ابهام نگه داشته شده است، بخشی از این ابهام به این دلیل است که دو دور تلاش پیشین آنکارا برای مذاکره با پ.ک.ک (در سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۰۹ و ۲۰۱۵-۲۰۱۳) با شکست روبه‌رو شد و نه‌تنها خشونت‌ها را تشدید کرد، بلکه باعث کاهش محبوبیت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه شد. این بار، اردوغان با احتیاط بیشتری عمل کرده و اخبار مربوط به مذاکرات را تا زمانی که از برگشت‌ناپذیر بودن برخی مراحل اطمینان حاصل کند، تحت کنترل شدید رسانه‌ای قرار داده است. بااین‌حال، برخی از عناصر کلیدی درگیر این توافق و پیامدهای آن روشن شده است:
- عبدالله اوجالان: ترکیه عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک را در سال ۱۹۹۹ دستگیر و همان سال به اعدام محکوم کرد. اما در سال ۲۰۰۲، در راستای تلاش‌های ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا، این حکم به حبس ابد تبدیل شد. اوجالان اکنون ۲۶ سال است که در انزوای کامل در زندانی در جزیره امرالی، واقع در دریای مرمره به سر می‌برد. گفته می‌شود که اردوغان از طریق واسطه‌هایی در حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (حزب دم)، به این رهبر ۷۵ ساله وعده داده است که در صورت اعلام پایان موجودیت پ.ک.ک و تضمین همکاری اعضای آن تحت نظارت حزب دم، می‌تواند از جزیره به حبس خانگی در سرزمین اصلی منتقل شود.
- رهبران پ.ک.ک در قندیل: اگرچه اوجالان سال‌هاست که فرماندهی مستقیم پ.ک.ک را بر عهده ندارد اما همچنان در میان اعضای این جنبش به‌عنوان «بنیان‌گذار آرمان‌گرای» آن احترام زیادی دارد. این احترام تا حد زیادی در میان رهبران مستقر در کوه‌های قندیل، منطقه‌ای صعب‌العبور در مرز ایران و عراق نیز دیده می‌شود. چهره‌های اصلی این مجموعه، ازجمله مراد کاراییلان، جمیل بایک و دوران کالکان، همگی از کردهای ترک‌تباری هستند که در دهه ۱۹۷۰ تحصیلات خود را در دانشگاه‌های معتبر رها کردند تا پ.ک.ک را به‌عنوان یک گروه مارکسیستی-لنینیستی انقلابی بنیان‌گذاری کنند.
بااین‌حال، بسیاری از عناصر ایدئولوژی این گروه، ازجمله انقلاب مسلحانه برای آزادی کردها، پس از پایان جنگ سرد از اعتبار افتاده است. از سوی دیگر، نسل جدید کردهای ترکیه عمدتاً به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده و به طبقه متوسط پیوسته‌اند. در نتیجه، مشخص نیست که رهبران قندیل تا چه حد با تحولات جدید سازگار شده‌اند. همچنین، آن‌ها ممکن است نگران باشند که در ازای این توافق، امتیازاتی مشابه اوجالان دریافت نکنند و در آینده هدف عملیات ترور سازمان اطلاعات ملی ترکیه یا (میت) قرار بگیرند.
- نیروهای پ‌ک‌ک: در سال‌های اخیر، ترکیه با اجرای عملیات ضدتروریستی مؤثر، حضور پ.ک.ک را در داخل کشور به‌شدت کاهش داده است. علاوه بر این، پایگاه‌های عملیاتی ترکیه در شمال عراق، مسیرهای ارتباطی این گروه را محدود کرده و حملات پهپادی نیز به شکل مستمر رهبران و اعضای آن را در عراق و سوریه هدف قرار داده‌اند. اردوغان احتمالاً قصد دارد از این وضعیت استفاده کند و با کمک اوجالان، به نیروهای پ‌ک‌ک این پیام را بدهد که «سلاح‌های خود را زمین بگذارید و {در مقابل} زنده بمانید.»
- کردهای عراق: تلاش‌های پیشین ترکیه برای خلع سلاح پ.ک.ک تا حدی به این دلیل شکست خورد که آنکارا نتوانست منافع کردهای عراق، به‌ویژه حزب دموکرات کردستان را به‌درستی در نظر بگیرد. اما این بار، ترکیه ظاهراً با رویکردی هوشمندانه‌تر عمل می‌کند و از حزب دموکرات کردستان عراق خواسته است که به پ‌ک‌ک فشار بیاورد تا از دستورات اوجالان تبعیت کند.
- کردهای سوریه: در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۵، نیروهای کرد موسوم به یگان های مدافع کرد یا ی.پ.گ با مذاکرات صلح پ‌ک‌ک-ترکیه مخالف بود، چرا که در آن زمان قدرت این گروه در حال افزایش بود و با حمایت آمریکا، قلمرو وسیعی را در سوریه تصرف کرده بود. اما در سال‌های اخیر، وضعیت ی‌پ‌گ/نیروهای دموکراتیک سوریه رو به افول گذاشته است. با تغییرات سیاسی ایجاد شده در دمشق و احتمال خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، ی.پ.گ ممکن است مجبور شود از موضع قبلی خود عقب‌نشینی کرده و به توصیه اوجالان عمل کند.
- حزب کردگرای دم پارتی ترکیه: پایگاه رأی این حزب به دو دسته تقسیم شده است: یک گروه خواهان تأمین حقوق کردها و آزادی اوجالان هستند، درحالی‌که گروه دیگر بر شکست دادن اردوغان در انتخابات تمرکز دارد. بنابراین، ممکن است برخی انشعابات داخلی در این حزب رخ دهد، اگرچه رهبران آن احتمالاً از توافق حمایت خواهند کرد.
تأثیر توافق صلح میان ترکیه و پ.ک.ک بر روابط آمریکا و کردها
واشنگتن همواره از گفت‌وگوی ترکیه و کردها و پایان درگیری با پ.ک.ک حمایت کرده است. با اینکه آمریکا نفوذ چندانی بر احزاب سیاسی ترکیه ندارد اما می‌تواند بر ی‌پ‌گ/ نیروهای دموکراتیک سوریه در سوریه اعمال فشار کند. حذف پ.ک.ک از صحنه سیاسی سوریه، زمینه را برای همکاری ترکیه و آمریکا در مسائل کلیدی مانند مقابله با داعش، بازسازی سوریه و ایجاد روابط پایدار میان ترکیه و گروه‌های مختلف سوری تسهیل خواهد کرد. به همین دلیل، آمریکا احتمالاً در خفا از ی‌پ‌گ/ نیروهای دموکراتیک سوریه خواهد خواست که پس از انتشار بیانیه اوجالان، از آن پیروی کنند.
منبع: انستیتو واشنگتن برای خاورمیانه
نظر شما