خبرگزاری کردپرس _ کسانی که در سن ۱۸ سالگی شاهد وقایع منتهی به ملی شدن صنعت نفت بوده اند اگر هنوز از دست اجل رسته اند، اکنون خود را با لباس ۱۰۱ سالگی آراسته اند. لاجرم آنچه در دسترس است، مکتوب است و بس.
دربارهٔ بازهٔ زمانی ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تا ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ خورشیدی (مبارزات مردم برای ملی شدن صنعت نفت ایران)، از لغو و تمدید قرار داد «دارسی» و اجازه ندادن به افراد برای استخدام در شرکت نفت ایران توسط دولت های اروپایی تا قطع صدور نفت در سال های ۱۳۳۰ و ۳۱خورشیدی و عدم پرداخت بدهی توسط شوروی از سویی و مواضع متفاوت و بعضاً همراه اصطکاک مثلث نیروهای چپ، ملی و مذهبی و … بسیار نوشته و گفته اند، لذا موضوع این نوشته نیست. اما دور از انصاف است که در این نوشته و یا هر یادداشت دیگر در این باره به نام کُنشگر برجسته اش، دکتر محمد مصدق (۱۲۶۱-۱۳۴۵خ) اشاره نشود.
جایگاهِ برجستهٔ سر انگشتانِ این مردِ بزرگ جدای از حُبّ و بغض ها در ۲۸ ماه نخست وزیری بر اوراق کتابِ دولت ها، غیر قابل انکار است. اگر چه بازهم در گُنجای این یادداشت نمی گنجد. اما این نوشته نگاه دو نفر شاعر یکی از جنسِ مردم کوچه و بازار و دیگری هم مردمی و نامدار در جامعه روشنفکری را گزارش می کند و ادعای دیگری ندارد؛ یکی ادیبی است از شرق (خراسان) و دیگری فقیری ادیب از غرب (کرماشان).
شامراد مشتاق، مشهور به شامی کرماشانی شاعر کُرد نابینا اما بیدار دل و روشن روان که به هردو زبان کُردی و فارسی شعر می سرود، در تابستان ۱۳۳۱ شمسی که عدم صادرات نفت عرصه را بر معیشت مردم تنگ کرده است، در ذهن خلاقش دیالوگی را با دکتر مصدق ترتیب می دهد که بسیار گویا و البته زیباست، بخش کوتاهی از آن
وەبەس کە گەردیم دەس وە بان دەس
قورب ئەڕام نەمەن چو میوەی ناڕەس
جواو سڵام نیەشنوم لە کەس
بیکار چو ئیمە لە ئیران فرەس
خوش وَحاڵ ھەرکەس مریت ئاسودەس
دوکتور موسەدق تەکلیفمان چەس؟
•
غوسەی کەسادی سفید کرد ریشم
لە سوب تا غوروب خەمیازە کیشم
من وە ئنتزار موشتەری نیشم
بازڕەسەیل ھەرسات مەکەن تەفتیشم
چە بکەم ئەڕای تەڵەکەی بازڕەس
دوکتور موسەدق تەکلیفمان چەس؟
•
سێ ماھە حقوق پاسەبانِ شار
نیە رەسید نیەدەی دەسِ تەڵەب کار
مەر جورئەت دیرن بچنە بازار
یەچڕێ ئاغا ئەو داد کەی سەرکار
دەس مایە نەیریم حەساوەکەت بار
وە دینت یە رەسمِ نەقدو نسیەس
دوکتور موسەدق تەکلیفمان چەس؟
•
جواب های دکتر مصدق؛
سەور کەین ئی چەرخە یەی دەوربخوەی دەور
قەوڵ دەم ئی ئەوزاع نەمینیت وەی تەور
بسازین وەگەرد زەمانەی پور جەور
مەجلس ملی ھەردەم ھا نە شەور
بزانێ ھەڵوا نەتیجەی قوورەس
لە من نەپرسن تەکلیفمان چەس
•
ئومیدوارم ئیران یەی سان بۆ
نە حاجی نە بەگ نە ئاغا و خان بو
نە یەکی لە بان فەرش کاشان بو
نە یەکی لە ناو کوچە وەیلان بو
ھەرکەس کار بکەی کار ئەڕای فرەس
لە من نەپرسن تەکلیفمان چەس
مهدی اخوان ثالث (۱۳۰۸-۱۳۶۹خ) (م. امید) در دوران ناامیدی (فروردین۱۳۳۵خ ۳ سال پس از کودتا) در فضایی که نوشتنِ نام مصدق در جراید ممنوع و مستوجب مجازات است و او زندان ۳ ساله را سپری می کند تا بعد در احمد آباد محصور شود، ابیاتی را خطاب به او با عنوان؛ برای پیر محمدِ احمد آبادی می سراید، بخش های کوتاهی از آن؛
دیدی دلا که یار نیامد
گَرد آمد و سوار نیامد
بگداخت شمع و سوخت سراپای
وآن صبح زرنگار نیامد
آراستیم خانه و خوان را
وآن ضیفِ نامدار نیامد
سوزد دلم به رنج و شکیبَت
ای باغبان! بهار نیامد
بشکفت بس شکوفه و پژمرد
اما گلی به بار نیامد
ای شیر پیر بسته به زنجیر
کز بندت ایچ عار نیامد
دیری گذشت و چون تو دلیری
در صف کارزار، نیامد
نظر شما