به گزارش کردپرس، احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه و مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه یا (SDF)، در ۱۰ مارس 2025 توافقی هشت‌بندی را برای ادغام این نیروها در دولت جدید سوریه امضا کردند.
زمان‌بندی این توافق با نیروهای دموکراتیک سوریه که عمدتاً تحت رهبری کردها هستند، بسیاری را شگفت‌زده کرد. این پرسش مطرح شد که چرا کردها این توافق را در شرایطی امضا کردند که به‌تازگی در مناطق ساحلی سوریه و نواحی پیرامونی آن، یک شورش محلی رخ داده بود؟ این شورش منجر به سرکوب خشونت‌آمیز جامعه علوی شد که در جریان آن حدود ۸۰۰ نفر کشته شدند. آیا کردها از بیم خروج احتمالی نیروهای آمریکایی از سوریه و در نتیجه قرار گرفتن در معرض تهدید نیروهای ترکیه، به امضای این توافق تن دادند؟ یا برعکس، دولت دمشق برای کاهش تبعات کشتار علوی‌ها به امضای این توافق سوق داده شد؟ یا دلایل دیگری در میان بود؟
انگیزه‌های احتمالی توافق
وائل الزیاد، کارشناس سابق سیاست خاورمیانه در وزارت خارجه آمریکا، در گفت‌وگو با بنیاد کارنگی اظهار داشت: «این توافق، خبری خوب و ضروری پس از بروز خشونت‌هایی بود که در منطقه ساحلی دیدیم. سوری‌ها در مناطق تحت کنترل دولت و نیروهای دموکراتیک سوریه نفس راحتی کشیدند.»
بدر ملا رشید، مدیر مرکز مطالعات رامان در استانبول نیز اشاره کرد که انتظار می‌رفت این توافق زودتر، در ۲ یا ۳ مارس اعلام شود، اما «ناگهان اوضاع در منطقه ساحلی وخیم شد.» وی افزود:
«فکر می‌کنم هر دو طرف، به همراه آمریکا و برخی کشورهای منطقه، فشار وارد کردند تا نیروهای دموکراتیک سوریه و دمشق روند امضای توافق را تسریع کنند.»
نقش آمریکا و واکنش‌های بین‌المللی
تا این لحظه، دولت ترامپ مانند اسرائیل، اعتماد چندانی به دولت شرع ندارد. تحریم‌های آمریکا علیه سوریه، مانع از حمایت مالی قطر از این کشور شده بود قطر اما در ۱۳ مارس اعلام کرد که قادر خواهد بود از طریق اردن، گاز طبیعی برای تولید برق به سوریه ارسال کند.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در این زمینه، گروه‌های «تروریست‌های اسلام‌گرای افراطی» را به دلیل کشتار اقلیت‌ها در مناطق ساحلی سوریه محکوم کرد. در چنین شرایطی، توافق دولت شرع با نیروهای دموکراتیک سوریه که متحد آمریکا هستند، می‌تواند باعث جلب نظر مثبت غرب و بهبود چهره رهبری جدید سوریه شود.
درواقع، در ۱۲ مارس، روبیو این توافق را ستود، هرچند که بار دیگر نگرانی خود را از «خشونت‌های مرگبار اخیر علیه اقلیت‌ها» ابراز کرد.
آرون لوند، پژوهشگر مؤسسه بین‌المللی Century نیز گفت: «دولت جدید دمشق، می خواهد تا آنجا که ممکن است، از درگیری مستقیم با نیروهای دموکراتیک سوریه اجتناب کند. این دولت نیاز به داشتن روابط سازنده با آمریکا دارد تا تحریم‌ها را کاهش دهد و همچنین به تأیید آمریکا نیاز دارد تا از فهرست گروه‌های تروریستی خارج شود.»
احتمال خروج آمریکا از سوریه
یکی از عوامل احتمالی که موجب تسریع در امضای توافق شد، احتمال خروج دولت ترامپ از سوریه بود. حسن حسن، بنیان‌گذار مجله New Lines، در نشستی که در ۱۱ مارس توسط مؤسسه خاورمیانه برگزار شد، اعلام کرد که آمریکا «در حال بررسی سناریوهایی برای خروج نیروهایش از سوریه در در ماه سپتامبر آینده است.»
وی همچنین اشاره کرد که در اولین دیدار میان شرع و عبدی در ۳۰ دسامبر 2024، یک میانجی آمریکایی حضور داشت. او گفت: «پس آمریکایی‌ها در این توافق نقش داشتند و میانجی‌گری آمریکا که در دوران بایدن آغاز شده بود، در دولت ترامپ نیز ادامه پیدا کرد.»
در همین نشست، چارلز لیستر، پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه، توضیح داد که « اینتوافق اساساً از هفته‌ها قبل روی میز بوده و به‌عنوان چارچوب اصلی مورد موافقت قرار گرفته بود.» او همچنین تأکید کرد: «ارتش آمریکا از روز اول درگیر این موضوع بود و اینکه اکنون توافق حاصل شده، نتیجه فشار شدید ارتش آمریکا است.»
او همچنین اشاره کرد که ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده CENTCOM (ستاد مرکزی نیروهای آمریکا)، اخیراً در شمال شرق سوریه حضور داشته است و احتمالاً «به پیشبرد این توافق کمک کرده، حتی اگر روند آن بدون او هم در جریان بوده باشد.»
آرون استاین، رئیس مؤسسه پژوهش سیاست خارجی نیز گفت: «آمریکا مدت‌هاست که مظلوم عبدی را برای امضای توافق تحت فشار گذاشته، اما او مقاومت می‌کرد. حدس می‌زنم که با احتمال خروج آمریکا از سوریه، مظلوم به این نتیجه رسید که اکنون زمان برداشتن این گام اولیه و گسترش مذاکرات با دمشق است.»
سایر عوامل مؤثر در امضای توافق
برخی اشارات نشان می دهد که نیروهای دموکراتیک سوریه خود به دنبال این توافق بودند. ابوعمر الادلبی، از فرماندهان SDF در ۱۸ فوریه 2024 اعلام کرد که در نشست این نیروها با نهادهای محلی، تصمیم گرفته شد که نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش سوریه ادغام شوند و کمیته‌هایی برای حل مسائل باقی‌مانده، ازجمله تسهیل بازگشت آوارگان داخلی، تشکیل شود. این موارد از نکات کلیدی توافق جدید با دمشق بودند. همچنین، مظلوم عبدی در ۲۶ فوریه اعلام کرده بود که ممکن است «طی دو هفته آینده توافقی حاصل شود.»
بااین‌حال، یک منبع در نیروهای دموکراتیک سوریه تأکید کرد که این توافق ارتباطی با خروج احتمالی آمریکا ندارد. به گفته او، «آمریکا هنوز تصمیمی در مورد سیاست خود در سوریه نگرفته است. هیچ تغییری در این زمینه رخ نداده است. مذاکرات برای مدت طولانی در جریان بوده است.»
عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان یا (PKK)، در ۲۶ فوریه 2025 از اعضای این حزب خواست که به‌عنوان بخشی از یک روند صلح با دولت ترکیه، به درگیری‌های مسلحانه پایان دهند. این تحول می‌تواند به بهبود روابط میان ترکیه و نیروهای دموکراتیک سوریه، که ترکیه آنها را به PKK مرتبط می‌داند، کمک کند.
یک منبع در نیروهای دموکراتیک سوریه گفت: «نامه اوجالان، نیروهای دموکراتیک سوریه و اداره خودگردان کردها را تشویق کرد تا روند توافق با دمشق را سرعت بخشند. آمریکا نیز فشار وارد می‌کرد، بنابراین دیگر دلیلی برای تأخیر وجود نداشت.»
چالش‌های پیش رو
آرون لوند هشدار داد که با وجود امضای توافق، مسائل حل‌نشده بسیاری باقی مانده‌اند: «این توافق بسیار مبهم به نظر می‌رسد و به نظر می‌رسد که شرع و عبدی بیشتر به دلایل سیاسی آن را امضا کرده‌اند تا نشان دهند پیشرفتی حاصل شده است. اما آنها هنوز درباره مسائل کلیدی به توافق نرسیده‌اند.»
ازجمله موضوعات حل‌نشده می‌توان به آینده خودگردانی شمال شرق سوریه، حقوق کردها در قانون اساسی، وضعیت نیروهای دموکراتیک سوریه در ساختار دفاعی جدید و کنترل میادین نفت و گاز اشاره کرد.
توافق دمشق: گام اول یا اقدامی مصلحتی؟
آرون استاین، رئیس مؤسسه پژوهشی سیاست خارجی، اظهار داشت: «آمریکا مدت‌هاست که مظلوم عبدی را برای امضای این توافق تحت فشار قرار داده بود، اما او تعلل می‌کرد. به نظر می‌رسد که با افزایش احتمال خروج آمریکا از سوریه، مظلوم به این نتیجه رسید که اکنون زمان برداشتن این گام اولیه و آغاز مذاکرات گسترده‌تر با دمشق درباره آینده سوریه است.»
واکنش SDF به ادعای ارتباط توافق با خروج احتمالی آمریکا
بااین‌حال، یک منبع در SDF ادعا کرد که این توافق ارتباطی با خروج احتمالی آمریکا ندارد: «آمریکا هنوز تصمیمی درباره سیاست خود در سوریه نگرفته است. هیچ تغییری در این زمینه رخ نداده است. مذاکرات از مدت‌ها پیش در جریان بود.» در مورد ارتباط توافق با خشونت‌های اخیر در مناطق ساحلی سوریه نیز، این منبع تأکید کرد که هم‌زمانی این دو رخداد «کاملاً تصادفی» بوده است.
موضع حزب اتحاد دموکراتیک (PYD)
صالح مسلم، یکی از مقامات ارشد حزب اتحاد دموکراتیک (PYD)، در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ای ترکیه‌ای اظهار داشت که حزب او مدت‌هاست که در حال مذاکره با دمشق است. این حزب نقش مهمی در تأسیس یگان‌های مدافع خلق (YPG)، شاخه اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه، داشته است.وی تأکید کرد: «ما تحت فشار یا دستور آمریکا یا هیچ کشور دیگری پای میز مذاکره ننشستیم.»
او همچنین اضافه کرد:«تصمیم برای خروج از شمال و شرق سوریه ممکن است همین فردا گرفته شود. ما برنامه‌های خود را بر اساس حضور آمریکا یا ائتلاف بین‌المللی تنظیم نکرده‌ایم».
دیدگاه پژوهشگران درباره آینده توافق
سامانتا تیال، پژوهشگر مرکز اطلاعات روژاوا، بیان کرد که SDF انتظار خروج فوری آمریکا را ندارد، اما به دنبال صلح در سوریه است: او گفت: «البته آنها می‌دانند که آمریکا برای همیشه در سوریه نخواهد ماند و نیروهای دموکراتیک سوریه به‌طور جدی خواهان صلح هستند تا نیازی به حضور نیروهای خارجی در کشور نباشد.»
انگیزه‌های دولت سوریه برای توافق
چارلز لیستر، تحلیلگر مؤسسه خاورمیانه، بر این باور است که دولت سوریه نیز انگیزه‌ای جدی برای امضای توافق داشت. وی اشاره کرد که وزیر دفاع سوریه اعلام کرده بود که یک راه‌حل نظامی علیه SDF مستلزم آن بود که تمامی نیروهای نظامی سوریه به شمال شرق منتقل شوند که چنین چیزی عملاً غیرممکن بود. بنابراین، دمشق نیز تمایل داشت تا راه‌حل مذاکره را دنبال کند، به‌ویژه که از ماه دسامبر هیچ نوع درگیری میان نیروهای رهبری جدید سوریه و SDF رخ نداده بود.
وائل الزیات نیز این دیدگاه را تأیید کرد و اظهار داشت: «فکر می‌کنم که SDF تحت فشار خروج احتمالی آمریکا بود، اما دولت سوریه نیز نمی‌خواست هم‌زمان در چندین جبهه درگیر جنگ شود.»
سوالات بی‌پاسخ توافق
این توافق مشخص نکرده است که آیا شمال شرق سوریه بخشی از یک ساختار غیرمتمرکز خواهد بود یا تحت کنترل دولت مرکزی دمشق قرار خواهد گرفت. همچنین، در مورد حقوق کردها در قانون اساسی سوریه، سرنوشت نیروهای دموکراتیک سوریه (آیا منحل خواهند شد یا به‌عنوان واحدهای جداگانه در سیستم دفاعی جدید ادغام خواهند شد)، و همسویی سیاست‌های برابری جنسیتی کردها با قوانین سوریه که تحت تأثیر شریعت اسلامی است، ابهاماتی وجود دارد.
یکی از مسائل کلیدی دیگر، کنترل میادین نفت و گاز سوریه است که هنوز تعیین تکلیف نشده است.
تمامی این مسائل نشان می‌دهند که مذاکرات طولانی‌مدتی در پیش خواهد بود، هرچند که این توافق یک دوره اجرایی را تعیین کرده که باید تا پایان سال جاری تکمیل شود.
منبع: بنیاد کارنگی اروپا
نظر شما