به گزارش کردپرس، پیام عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)، مبنی بر انحلال این گروه، نه تنها در ترکیه بلکه در سراسر منطقه طنین‌انداز شده است.

توافق اخیر بین نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها و دولت سوریه نیز نشان می‌دهد که این پیام صرفاً یک موضوع داخلی نیست، بلکه فرصتی کلیدی است که می‌تواند سیاست‌های امنیتی ترکیه و آینده بازیگران کرد را بازتعریف کند و مرحله جدیدی از تغییرات قدرت منطقه‌ای را شکل دهد.

اوجالان، که از زندان ترکیه در اواخر فوریه بیانیه‌ای صادر کرد، از پ.ک.ک خواست که «کنگره ای را برگزار کند و تصمیم بگیرد. همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ.ک.ک باید خود را منحل کند.م

رهبری پ.ک.ک که در کوه‌های قندیل عراق مستقر است، به این درخواست با اعلام آتش‌بس یک‌جانبه پاسخ داد اما انحلال نهایی و تصمیمات مربوط به خلع سلاح را به برگزاری کنگره‌ای در ماه‌های آینده موکول کرد. با این حال، ترکیه همچنان بر انحلال بی‌قیدوشرط تمام گروه‌های وابسته به پ.ک.ک، از جمله شاخه‌های سوری آن تأکید دارد.

درگیری چند دهه‌ گذشته پ.ک.ک با ترکیه تاکنون بیش از ۴۰ هزار کشته برجای گذاشته است. اوجالان، که علاوه بر رهبری فکری این گروه، تا زمان دستگیری‌اش در سال ۱۹۹۹، فرماندهی مبارزه مسلحانه را نیز بر عهده داشت، اکنون برای اولین بار خواستار انحلال پ.ک.ک شده است.

به نظر می‌رسد این تغییر موضع نتیجه تحولاتی در جنبش‌های سیاسی کردها، استراتژی دولت ترکیه و بازآرایی‌های منطقه‌ای، به‌ویژه در سوریه باشد.

کاهش «عامل ترس» کردها در سیاست ترکیه

کاهش ارزش استراتژیک مبارزه مسلحانه همزمان با رشد احزاب سیاسی کردها، جایگاه پ.ک.ک را به‌عنوان یک «عامل ترس» در سیاست ترکیه تضعیف کرده است.

حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) در سال ۲۰۱۵ با عبور از حد نصاب ۱۰ درصدی، برای نخستین بار به‌عنوان یک حزب کردی به پارلمان ترکیه راه یافت. اکنون این حزب، که با نام حزب برابری و دموکراسی خلقها یا (DEM) فعالیت می‌کند، نقش کلیدی در انتخابات ایفا می‌کند.

در این شرایط، درخواست اوجالان برای انحلال پ.ک.ک می‌تواند به گسترش حضور کردها در صحنه رسمی سیاسی ترکیه کمک کند. رشد سیاسی کردها، اگرچه با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده، اما تأثیرگذاری آن از مبارزه مسلحانه بیشتر شده است.

با این حال، دولت ترکیه همچنان به سرکوب سیاسیون کرد ادامه می‌دهد. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر پیشین HDP و نامزد سابق ریاست‌جمهوری، همچنان در زندان به سر می‌برد. همچنین پس از انتخابات شهرداری‌های ۲۰۲۴، دولت ترکیه بار دیگر سرپرست‌هایی را به جای شهرداران منتخب حزب DEM منصوب کرد.

اما در صورت تداوم عادی‌سازی فعالیت سیاسی کردی، ممکن است این محدودیت‌ها کاهش یابد، به‌ویژه اگر برچسب «تروریستی» از جنبش‌های سیاسی کرد برداشته شود و نمایندگان کرد به‌عنوان بازیگران سیاسی مشروع شناخته شوند.

منافع ترکیه

حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) برای حفظ حامیان انتخاباتی خود باید تعادلی ظریف میان پاسخ به مطالبات کردها و حفظ حمایت ملی‌گرایان ترک برقرار کند.

ورود دولت به این روند بدون حمایت حزب حرکت ملی (MHP) که مخالف هرگونه راه‌حلی غیر از گزینه نظامی بوده است، می‌توانست با واکنش شدید ملی‌گرایان مواجه شود. اما با دعوت دولت باغچلی از اوجالان برای صحبت درباره «حق امید» و مذاکره با نمایندگان DEM، مخالفت‌های داخلی تا حدی کنترل شده است.

یک روند صلح موفق می‌تواند حمایت کردها از AKP را که پس از فروپاشی روند صلح ترکیه-پ.ک.ک در سال ۲۰۱۵ کاهش یافت، احیا کند.

با این حال، مقاومت جریان‌های ملی‌گرای ترکیه و همچنین احزاب مخالف مانند حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP) یک متغیر غیرقابل پیش‌بینی در این فرآیند است. CHP از حل مسالمت‌آمیز مسئله کردها حمایت می‌کند اما نسبت به روندی که دولت اردوغان آن را رهبری کند، بدبین است.

معادلات سوریه

درخواست اوجالان بازتاب‌دهنده فشارهای گسترده‌تری است که گروه‌های مسلح غیردولتی در منطقه برای سازگاری با شرایط جدید متحمل می‌شوند.

در شمال سوریه، حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و شاخه نظامی آن، یگان‌های مدافع خلق (YPG)، در تلاش برای حفظ موقعیت سیاسی و مناطق تحت کنترل خود هستند.

اوجالان ممکن است امید داشته باشد که انحلال پ.ک.ک باعث کاهش تنش‌های ترکیه با PYD شود و در نهایت به این حزب کمک کند که سطحی از خودمدیریتی و حقوق را در چارچوب قانون اساسی جدید سوریه حفظ کند.

در همین راستا، توافقی که نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) اخیراً با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه امضا کرده‌اند، شامل ادغام نیروهای SDF با ارتش سوریه و همکاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است.

اردوغان از این توافق حمایت کرده و آن را در راستای امنیت و ثبات سوریه دانسته است. اما اینکه آیا این توافق برای تغییر سیاست ترکیه نسبت به SDF کافی خواهد بود، به جزئیات و نحوه اجرای آن بستگی دارد.

آینده چه خواهد شد؟

حل مسئله کردها می‌تواند اهرم دیپلماتیک ترکیه را به‌ویژه در روابط با آمریکا و اروپا که سیاست‌های ترکیه علیه کردها را مورد انتقاد قرار داده‌اند، تقویت کند.

این فرآیند می‌تواند تنش‌های ترکیه با عراق و سوریه را نیز کاهش دهد و زمینه را برای همکاری‌های امنیتی و اقتصادی بیشتر فراهم کند.

با این حال، چشم‌انداز انحلال پ.ک.ک هنوز مشخص نیست. گمانه‌زنی‌هایی در ترکیه درباره سرنوشت اعضای این گروه وجود دارد؛ برخی ممکن است از عفو و برنامه‌های بازگشت به زندگی عادی برخوردار شوند، برخی ممکن است در ساختارهای سیاسی کردها ادغام شوند و برخی رهبران ارشد احتمالاً به کشورهای ثالث منتقل شوند.

در نهایت، موفقیت این روند به اصلاحات قانونی، سیاسی و اجتماعی بستگی دارد. در حال حاضر، اظهارات مقامات ترکیه نشان نمی‌دهد که تغییرات ساختاری عمده‌ای در دستور کار باشد، بنابراین مشخص نیست که انحلال پ.ک.ک بدون این اصلاحات چگونه تحقق خواهد یافت.

پایدار بودن روند صلح جدید به اتخاذ راه‌حل‌های عمل‌گرایانه، گام‌های تدریجی و پذیرش اینکه مذاکرات شامل برخورد با موانع، تقابل منافع و لزوم سازش‌های متقابل خواهد بود، بستگی دارد.

منبع: الجزیره