به گزارش کردپرس، تلاش‌ها برای گسترش اتحاد میان گروههای کردی در سوریه، در برهه ای پیچیده و حساس در حال انجام است. با این حال، بیشتر این تلاشها در راستای نقش آینده نیروهای دموکراتیک سوریه در سوریه جدید در جریان است.

مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکرات کردستان عراق، برای اولین بار در تاریخ ۱۶ ژانویه، با مظلوم عبدی، فرمانده ارشد نیروهای دموکراتیک سوریه ملاقات کرد. این گفت‌وگو نقطه عطفی در روابط میان دو رهبر برجسته کردی بود. طرفین در این دیدار، درباره تلاش‌ها برای ایجاد وحدت میان جنبش‌های سیاسی مختلف کردی در سوریه پس از سقوط حکومت اسد گفتگو کردند. فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه همچنین تماس تلفنی با نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق داشت. این دو گفت‌وگو نشان‌دهنده تغییرات بالقوه در روابط میان حزب دموکرات کردستان عراق و حزب دموکراتیک کردستان سوریه بود زیرا حزب دموکرات کردستان عراق در گذشته از گروه‌های رقیب کرد در سوریه حمایت می‌کرد.

سینم محمد، نماینده شورای دموکراتیک سوریه ، شاخه سیاسی نیروهای دموکراتیک سوریه در نماینده ایالات متحده از این تغییر استقبال کرد و در مصاحبه‌ای با اندیشکده واشنگتن برای خاورمیانه، این ملاقات را گام بسیار مثبتی خواند. او همچنین اشاره کرد: «منطقه، به ویژه در سوریه پس از سقوط حکومت اسد، در حال تغییرات زیادی است،. اکنون برای مردم کرد در سوریه و تمام احزاب کرد در سوریه بسیار مهم است که دیدگاه مشترکی برای مذاکره با دمشق داشته باشند.» این دیدگاه از سوی فصله یوسف، عضو ریاست شورای میهنی کرد سوریه که از حمایت حزب دموکرات کردستان عراق برخوردار است، نیز مورد تأکید قرار گرفت. او در مصاحبه‌ای با تلویزیون ولات اظهار داشت: «زمان آن رسیده است که همه احزاب کردی کنار هم ایستاده و متحد شوند. این دیدگاه نیز از سوی { مسعود}بارزانی که بر لزوم تلاش‌های مشترک برای حفاظت از منافع مردم کرد تأکید دارد حمایت می شود.» مذاکراتی نیز بین شورای میهنی کرد سوریه و حزب دموکرات کردستان عراق در این خصوص در جریان است.

از سوی دیگر، مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکرات کردستان عراق، در گفتگو با شبکه شمس، به مظلوم عبادی توصیه کرد که برای متحد کردن کردها در سوریه تلاش کند، با دمشق وارد گفتگو شود و نفوذ خارجی را محدود کند. هوشیار زیباری، عضو ارشد حزب دموکرات کردستان عراق نیز که پیشتر وزیر امور خارجه عراق بود، در مصاحبه‌ای با تلویزیون دیجله گفت: «ملاقات { مسعود} بارزانی با مظلوم عبدی تاریخی بود. بسیاری انتظار نداشتند که این ملاقات به این سرعت صورت گیرد اما  بارزانی ابتکار عمل را به عنوان یک اقدام حسن نیت برای متحد کردن کردها در سوریه انجام داد.»

این ملاقات و اظهارات بارزانی در راستای تلاش برای تغییر در سیاست‌های داخلی کردی سوریه صورت می گیرد. در سوریه دو حزب اصلی کردی وجود دارند که عبارتند از: حزب اتحادیه دموکراتیک یا (PYD) که حزب غالب محلی در سوریه و عضو اصلی شورای دموکراتیک سوریه است، و شورای میهنی کرد سوریه که یک سازمان فراگیر متشکل از چندین حزب کردی است که روابط نزدیکی با حزب دموکرات کردستان عراق دارد. حزب PYD از ایدئولوژی چپ‌گرای عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک پیروی می‌کند و هدف آن ایجاد خودگردانی برای کردها است، در حالی که شورای میهنی کرد سوریه به دنبال ایجاد یک سیستم فدرالی در سوریه مشابه اقلیم کردستان عراق است. شورای میهنی کرد سوریه روابط بهتری با ترکیه دارد، در حالی که حزب PYD مخالف نفوذ ترکیه است. از طرفی، ترکیه حزب PYD  را به عنوان شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان می‌داند که هم ترکیه و هم ایالات متحده آن را یک گروه تروریستی می‌شمارند. اما حزب PYD اتهام وابستگی به پ.ک.ک را رد می‌کند. در مقابل، شورای میهنی کرد سوریه بخشی از ائتلاف اپوزیسیون سوریه است که مورد حمایت ترکیه قرار دارد و اکنون به دنبال ایفای نقش در دولت آینده سوریه است.

این تغییرات سیاسی عمده در سوریه به طور قطع در فراهم کردن زمینه این ملاقات بی‌سابقه میان رئیس حزب دموکرات کردستان عراق و فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه نقش داشته است. در گذشته، ژنرال مظلوم و رهبران کرد عراق چندین بار با یکدیگر ارتباط داشتند. برای مثال می توان به ملاقات او با نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق  اشاره کرد اما این ملاقات‌ها نادر بوده و اغلب در معرض عام قرار نمی گرفت. همچنین، رهبران کرد عراق بارها از نیروهای دموکراتیک سوریه خواسته‌اند که از حزب کارگران کردستان  یا پ.ک.ک فاصله بگیرند، هرچند که نیروهای دموکراتیک سوریه هر گونه ارتباط با این گروه را رد کرده‌اند.

ملاقات اخیر همچنین در شرایطی صورت می‌گیرد که غرب نگران آینده کردها در سوریه است و ابتکارعملی از سوی فرانسه و ایالات متحده برای متحد کردن کردهای سوریه در حال شکل‌گیری است. اسکات بولز، نماینده ارشد ایالات متحده در شمال شرق سوریه، در جریان دیدار هیئت مسعود بارزانی با احزاب کردی در قامشلو در تاریخ ۱۳ ژانویه، همراه با نماینده بارزانی، حمید دربندی حضور داشت و ایالات متحده نیز از گفتگوهای حزب دموکرات کردستان عراق و نیروهای دموکراتیک سوریه استقبال کرده است.

مسیر وحدت کردهای سوریه

این نخستین بار نیست که حزب اتحادیه دموکراتیک  و شورای میهنی کرد سوریه  تلاش کرده‌اند که یک مدیریت مشترک ایجاد کنند. توافق‌های اربیل یک در سال۲۰۱۲ و اربیل دو در سال ۲۰۱۳ و توافق دهوک در سال ۲۰۱۴ که با حمایت مسعود بارزانی انجام شد، هدفشان ایجاد اتحاد میان کردهای سوریه و قابل قبول کردن خودگردانی کردها برای ترکیه بود زیا این کشور با اداره خودگردان کردی توسط توسط PYD در مرز خود مخالف است. با این حال، این توافق‌ها به دلیل عدم تقسیم قدرت در سطوح اداری، نظامی و سیاسی شکست خوردند. شاخه نظامی PYD یعنی یگان‌های مدافع خلق یا  (YPG)، همچنین در تقسیم قدرت با پیشمرگه‌های «روژ» که حدود ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ نفر بوده و در سال ۲۰۱۲ با حمایت حزب دموکرات کردستان عراق  تشکیل شده بود، تردید داشتند. ترکیه همچنین در سال ۲۰۱۳ با PYD گفتگوهایی داشت تا تنش‌ها را همزمان با مذاکرات صلح خود با حزب کارگران کردستان یا پ.ک.ک کاهش دهد، اما این تلاش‌های جدا از هم به نتیجه نرسید.

ترکیه پس از شکست فرآیند صلح با PKK در سال ۲۰۱۵، بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹سه عملیات نظامی در سوریه، به منظور محدود کردن خودگردانی کردها انجام داد. عملیات نظامی ترکیه در اکتبر ۲۰۱۹ باعث شد که نیروهای دموکراتیک سوریه  دوباره با میانجی‌گری ایالات متحده به دنبال وحدت کردها برآیند تا تهدیدات احتمالی ترکیه را در آینده متوقف کنند و در نهایت توافق اولیه‌ای در سال ۲۰۲۰ حاصل شد. اما این گفتگوها نهایتاً متوقف شد که چالش‌های مداوم در برابر ترویج وحدت داخلی کردها در سوریه را نشان داد.

سینم محمد، نماینده شورای دموکراتیک سوریه تأکید کرده است که گفتگوهای جدید بین  شورای میهنی کرد سوریه و نیروهای دموکراتیک سوریه و احتمالاً بر اساس توافق‌های قبلی اربیل و دهوک نخواهد بود زیرا « اکنون شرایط تغییر کرده است». او افزود: «فکر می‌کنم اکنون زمان آن رسیده که یک توافق خوب بدون مطرح شدن هیچگونه پیش‌شرطی حاصل شود.»

موقعیت کردها در سوریه جدید

تسلط گروه تحریر الشام بر دمشق چالش‌های جدیدی برای کردها به همراه دارد زیرا  این گروه  یک برنامه‌ سیاسی تمرکزگرایانه و اسلام‌گرای محافظه‌کار را ترویج می‌کند که در تضاد با پروژه سکولار و چپ‌گرای PYD است که بر برابری جنسیتی و حقوق اقلیت‌ها تأکید دارد.  اتحاد دموکراتیک سوریه همچنین از یک سوریه غیرمتمرکز یا ایجاد خودگردانی برای برخی مناطق به جای تمرکزگرایی حمایت می‌کند؛ رویکردی که  هیئت تحریرالشام با تردید به آن می‌نگرد. سابقه درگیری میان این دو گروه نیز وجود دارد؛  اتحاد دموکراتیک سوریه در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳، با جنگاوران سابق تحریر الشام (پیش از آن که به گروه جبهه النصرة وابسته به القاعده تبدیل شود) در سریکانیه (راس‌العین) برای کنترل این منطقه درگیر شد، اگرچه هر دو گروه به‌طور موقت ایستگاه‌های بازرسی مشترک داشتند.

با این حال، این دو گروه پس از عملیات نظامی اخیر در سوریه به آتش‌بس دست یافته‌اند. بر خلاف ارتش ملی سوریه که از فرصت تغییرات جدید در سوریه برای اخراج نیروهای دموکراتیک سوریه از شمال حلب و منبج استفاده کرده و در مناطق تشرین درگیر درگیری‌های مداوم با کردها است، تحریر الشام با نیروهای دموکراتیک سوریه وارد جنگ نشده است. در عوض، این گروه حضور  نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها را در دو محله کردی در حلب را تحمل کرده و بر پیش گرفتن مذاکرات تأکید کرده است. احمد الشرع (ابو محمد الجولانی)، رئیس  هیئت تحریرالشام  و رهبر جدید حکومت غیررسمی سوریه، در ۳۰ دسامبر، برای اولین بار با مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، با میانجی‌گری ایالات متحده ملاقات کرد، هرچند نتیجه این ملاقات هنوز مشخص نیست. انتظار می‌رود مذاکرات جاری مسائل مختلفی از جمله زندانیان داعش و منابع نفت و گاز در مناطق تحت کنترل  نیروهای ددموکراتیک سوریه و همچنین ادغام احتمالی  نیروهای دموکراتیک سوریه در یک ساختار نظامی جدید در سوریه را ددر بر بگیرد.

با این حال، تحریر الشام هیچ نشانه‌ای از پذیرش سیستم تمرکززدا و یا  ایجاد وضعیت جداگانه برای  نیروهای دموکراتیک سوریه در نیروی نظامی جدید سوریه بروز نداده است. مذاکرات میان  نیروهای ددموکراتیک سوریه و حکومت بشار اسد که قبل از سقوط حکومت او و میانجی‌گری روسیه انجام شد، نیز شکست خورد. این مسئله همچنین فراتر از  نیروهای دموکراتیک است. سایر گروه‌های مخالف بشار اسد—از جمله  ارتش آزاد یا ارتش ملی تحت حمایت ترکیه، گروه‌های مخالف در جنوب سوریه و دروزی‌ها—تا کنون در وزارت دفاع جدید سوریه تحت رهبری تحریر الشام ادغام نشده‌اند، اگرچه ترکیه اخیراً درخواست کرده که  ارتش ملی سوریه سلاح‌های خود را به دمشق تحویل دهد.

با این حال، دولت جدید تحت رهبری تحریر الشام ممکن است با ادامه حضور متمایز  نیروهای دموکراتیک سوریه موافقت کند. این امر مشروط بر این است تحریر الشام کنترل مشترک یا جداگانه بر مرزهای کشور، فرودگاه قامشلو، و منابع نفت و گاز در شمال شرق سوریه راداشته باشد و مانند دوران بشار اسد، حضور امنیتی در مناطق تحت کنترل کردها را نیز داشته باشد. نیروهای تحریر الشام همچنین ممکن است در مناطق درگیری میان  نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای   مورد حمایت ترکیه مستقر شوند. تاکنون، نیروهای دموکراتیک سوریه حاضر به دادن برخی امتیازات در مورد نفت و گاز—که پایه‌گذار اقتصاد کردهای سوریه است—بوده اما مذاکرات بر سر تعیین وضعیت خاص برای  نیروهای دموکراتیک سوریه در داخل ارتش سوریه به بن‌بست خورده است.

توسعه روابط پایدار ترک-کرد

مسئله آشتی نیروهای دموکراتیک سوریه  با ترکیه نسبت به گذشته پیچیده‌تر شده است. مقامات ترکیه به‌طور مداوم تهدید به عملیات نظامی علیه این نیرو کرده‌اند؛ اخیراً هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه  اظهار داشت که رهبران غیرسوری و وابسته به حزب کارگران کردستان، باید سوریه را ترک کنند و کادرهای باقی‌مانده  نیروهای دموکراتیک سوریه (کردهای سوری) نیز باید به سیستم جدید بپیوندند و  نیروهای دموکراتیک سوریه را منحل کنند. با این حال، دولت ترکیه گفته است که می‌تواند به دمشق زمان دهد تا این مسئله را مدیریت کند.

مظلوم عبدی، فرمانده  نیروهای دموکراتیک سوریه در مصاحبه‌ای با العربیه اظهار داشت که هدف اصلی از دیدار او با مسعود بارزانی، رئیس‌ حزب دموکرات کردستان عراق درخواست کمک از وی برای متوقف کردن حملات ترکیه و میانجی‌گری به نمایندگی از  نیروهای دموکراتیک سوریه بوده است. وی گفت: «ما می‌دانیم که روابط مسعود بارزانی با ترکیه خوب است.» وحدت کردها احتمالاً مسیری برای ارتباط فراهم می‌آورد، زیرا  حزب دموکرات کردستان عراق نیز روابط خوبی با دولت ترکیه دارد.

هوشیار زیباری، عضو ارشد  حزب دموکرات کردستان عراق، در مصاحبه با دیجله TV گفت که  حزب دموکرات کردستان عراق آماده است تا از روابط خود با ترکیه برای جلوگیری از حمله آینده ترکیه استفاده کند و از  نیروهای دموکراتیک سوریه نیز بخواهد که روابط خود را با  پ.ک.ک قطع کند. او اضافه کرد: «موفقیت  نیروهای دموکراتیک سوریه بستگی به عملکرد منطقی و عملی کردن اتحاد کردها در سوریه دارد.» وی همچنین گفت: «اگر آنها وضعیت را به‌ صورت عملیاتی بررسی کنند، فرصت طلایی برای آنها وجود خواهد داشت؛ در غیر این صورت، حمایت خارجی ممکن نخواهد بود.»

خبرگزاری رویترز همچنین گزارش داده که مذاکرات مشابهی میان ایالات متحده و هر دو طرف موضوع یعنی نیروهای دموکراتیک سوریه و تحریر الشام  در جریان است. همزمان مقامات آلمانی با مقامات نیروهای دموکراتیک سوریه، از جمله مظلوم کوبانی دیدار کرده‌اند تا گفتگو با دمشق را ترغیب و تشویق کنند. در همین حال، به نظر می‌رسد که طرف‌های درگیر در حال برقراری ارتباط هستند؛ گزارش‌هایی از مذاکرات میان ترکیه و  تحریرالشام و همچنین میان  نیروهای دموکراتیک سوریه و  هیئت تحریرالشام منتشر شده که نشان‌دهنده انعطاف بیشتر این بازیگران پشت درهای بسته است.

مقامات ترکیه ادعا کرده‌اند که تحریر الشام اقداماتی برای فاصله گرفتن از القاعده انجام داده است، هرچند که ایدئولوژی اسلام‌گرای خود را حفظ کرده است.  نیروهای دموکراتیک سوریه نیز می‌تواند مدلی مشابه را دنبال کند و از  پ.ک.ک فاصله بگیرد در حالی که همچنان به ایدئولوژی عبدالله اوجالان، رهبر  زندانی پ.ک.ک، پایبند باشد. نیروهای دموکراتیک سوریه در سال ۲۰۲۰، توافق کرده بود که تمام کادرهای غیرسوری  پ.ک.ک را از سوریه بیرون کند تا ترکیه را راضی کند، اگرچه این تلاش شکست خورد. علاوه بر این، مظلوم عبدی به رویترز گفت که «اگر ترکیه با آتش‌بس موافقت کند، جنگجویان خارجی  پ.ک.ک از سوریه خارج خواهند شد.» پ.ک.ک نیز به رویترز اطلاع داد که در صورتی که  نیروهای دموکراتیک سوریه نقشی در دولت آینده سوریه داشته باشد، آماده است که جنگجویان خود را از سوریه خارج کند. سوالی که همچنان پاسخ داده نشده این است که این جنگجویان پ.ک.ک کجا خواهند رفت؟ زیرا از آنها در اقلیم کردستان عراق و به‌ویژه در ترکیه که دو پایگاه دیگر عملیاتی پ.ک.ک هستند، مورد استقبال قرار نخواهند گرفت.

بنابراین، مذاکرات در سوریه میان گروه‌های مختلف می‌تواند- در صورتی که با مذاکرات جاری میان رهبر زندانی  پ.ک.ک، اوجالان، در ترکیه مرتبط باشد، مؤثرتر واقع شود. دولت باغچه لی، رهبر حزب حرکت ملی ترکیه نیز در ماه اکتبر پیشنهاد کرد که اوجالان در صورت اعلام پایان شورش  پ.ک.ک می‌تواند آزاد شود و حتی اجازه سخنرانی در پارلمان ترکیه را پیدا کند. مذاکرات میان دولت و اوجالان با وجود ادامه درگیری‌ها بین  نیروهای دموکراتیک سوریه و  ارتش ملی سوریه تحت حمایت ترکیه، در سوریه پیش رفته است و سیاستمداران حزب کردگرای دم پارتی ترکیه در ۲۸ دسامبر 2024 دیداری تاریخی با اوجالان داشتند و قصد دارند دوباره به ملاقات او بروند که این دیدار پایان یک دهه سیاست انزوای سیاسی اوجالان در زندان را رقم می‌زند.

المانیتور نیز در تاریخ ۲۲ ژانویه گزارش داد که  رسیدن به توافق ممکن است نزدیک باشد، به‌طوری که انتظار می‌رود اوجالان برای خلع سلاح  پ.ک.ک در ازای تسهیل شرایط حبس خود، آزادی سیاستمداران کرد زندانی و تغییر موضع ترکیه در قبال خودگردانی کردهای سوریه فراخوان دهد. پیش‌بینی می‌شود که این اعلامیه در تاریخ ۱۵ فوریه یا ۲۱ مارس، روز برگزاری جشن نوروز توسط کردها صورت گیرد.

این تلاش‌ها ممکن است برای دولت جدید ایالات متحده نیز جالب باشد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده با تمرکز بر مذاکرات و رابطه دوستانه‌اش با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، می‌تواند نقش کلیدی در حمایت از وحدت‌کردها در سوریه و مذاکرات جدید صلح در ترکیه ایفا کند—و بازیگران مختلف مانند  پ.ک.ک و دولت ترکیه را برای تضمین برقراری صلح پایدار در سوریه و ترکیه تحت فشار قرار دهد. این مسئله حتی ممکن است راه را برای خروج ایالات متحده از سوریه هموار کند، مشروط بر اینکه حقوق کردها در سوریه پس از سقوط حکومت بشار اسد تضمین شود.

منبع: اندیشکده واشنگتن برای خاورمیانه، نزدیک به دولت آمریکا