پیشمرگ به معنای پیشرو و پیشگام است و در طول تاریخ به افرادی اطلاق می شده که در خط مقدم مبارزات قرار داشته اند و در ایران، پیشمرگان عمدتاً به نیروهای مسلح کرد اطلاق می شود که در مناطق کردنشین فعالیت می کنند.

این مناطق شامل استان های کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی و همچنین بخش هایی از استان های همجوار است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع قومیتی، همواره از اهمیت استراتژیکی برخوردار بوده است.

در پی پیروزی انقلاب اسلامی و ناآرامی هایی که گروه های چپ در مناطق کردنشین ایجاد کردند، سازمان پیشمرگان مسلمان کرد در پاییز ۱۳۵۸ به پیشنهاد شهید بروجردی و موافقت امام خمینی (ره) با هدف تأمین امنیت مناطق غرب ایران و مقابله با گروه های مخالف انقلاب تشکیل شد.

پیشمرگان مسلمان کرد، در روزهای اوایل انقلاب، یکی از ارکان مهم در دفاع مقدس و حفظ امنیت ایران اسلامی به ویژه در مناطق کردنشین بودند و با جانفشانی و ایثارگری، نقش بسزایی در مقابله با گروه های مخالف انقلاب و دشمنان خارجی ایفا کردند.

در آن روزها پیشمرگان مسلمان کرد، در کنار نیروهای نظامی، نقش مهمی در پاکسازی مناطق کردنشین از لوث وجود دشمنان انقلاب داشتندو با شناخت کامل از منطقه و آشنایی با تاکتیک های دشمن، توانستند ضربات سنگینی به گروه های مخالف انقلاب وارد کنند.

در دوران جنگ تحمیلی 8 ساله نیز پیشمرگان در عملیات های مختلفی از جمله عملیات های قوچ سلطان، قادر، والفجر ۲ و والفجر ۴ شرکت کردند و در کنار رزمندگان اسلام، رشادت ها و ایثارگری های بسیاری از خود نشان دادند.

پس از پایان جنگ تحمیلی هم پیشمرگان به حفظ امنیت مناطق کردنشین پرداختند و نقش مهمی در مقابله با اقدامات تروریستی گروه های مخالف انقلاب ایفا کردند.

در آن دوران پیشمرگان به دلیل آشنایی کامل با مناطق کردنشین، توانایی بالایی در شناسایی و مقابله با تهدیدات داشتند و با استفاده از تاکتیک های چریکی، توانستند در مناطق کوهستانی و صعب العبور با موفقیت عمل کنند.

همچنین پیشمرگان به عنوان نیروهای مردمی، از حمایت گسترده مردم برخوردار بودند و همین امر موجب افزایش انگیزه و روحیه آنها می شد تا جایی که با ایثارگری و فداکاری، نقش بسیار مهمی در دفاع مقدس و حفظ امنیت ایران ایفا کردند.

پیشمرگان در طول تاریخ نقش های مختلفی را ایفا کرده اند که مقاومت در برابر اشغالگران، حفاظت از مرزها و تأمین امنیت داخلی از مهمترین این نقش ها بوده، هر چند که با وجود نقش مهم پیشمرگان در تأمین امنیت، این نیرو با چالش هایی نیز مواجه بوده است.

تفرقه و اختلافات داخلی، کمبود امکانات و تهدیدهای امنیتی جدید و استفاده از فناوری های نوین در عملیات تروریستی، تهدیدهای امنیتی جدیدی را در سال های اخیر برای پیشمرگان ایجاد کرده است.

با وجود تمام این چالش ها، اما پیشمرگان فرصت های بسیاری برای ایفای نقش مؤثرتر در تأمین امنیت پایدار منطقه کردستان داشته اند که توسعه همکاری با نیروهای نظامی و انتظامی، بهره گیری از فناوری های نوین و توجه به مسائل اجتماعی و اقتصادی از مهمترین این فرصت ها بوده است.

بر اساس آنچه که بیان شد پیشمرگان نقش مهمی در تأمین امنیت پایدار در مناطق کردنشین ایفا کرده اند؛ با این حال، برای بهبود عملکرد و افزایش اثربخشی فعالیت های خود، نیازمند توجه به چالش ها و بهره گیری از فرصت های موجود هستند. همکاری و هماهنگی بیشتر با نیروهای نظامی و انتظامی کشور، توجه به مسائل اجتماعی و اقتصادی مناطق کردنشین و استفاده از فناوری های نوین، از جمله راهکارهایی است که می تواند به پیشمرگان در ایفای نقش مؤثرتر کمک کند.

یادداشت: سروش حبیبی راد